Porażenie nerwu twarzowego zaburza mimikę twarzy, uniemożliwiając prawidłowe jej funkcjonowanie. Obserwowane są takie objawy jak: opadający kącik ust, uniesione brwi, niedomykanie oka. Ponadto występuje problem z wydzielaniem śliny, łez, z zaburzeniem czucia okolic twarzy jak również z zaburzeniem smaku, mówieniem czy pokazywanie emocji. Problem obejmujący ten nerw może wpłynąć na pewność siebie i ogólne samopoczucie. Nerw twarzowy znany jest również jako VII nerw twarzowy i zawiera zarówno włókna ruchowe jak i czuciowe.
Możliwości leczenia
W leczeniu porażenia nerwu twarzowego istotne jest zrozumienie przyczyny problemu (rycina poniżej) oraz określenie stopnia jego uszkodzenia. Dzięki temu możemy podjąć odpowiednią interwencję i wprowadzić leczenie konserwatywne lub operacyjne.
Postępowanie fizjoterapeutyczne w porażeniu nerwu twarzowego
Fizjoterapia i leczenie zachowawcze powinno być wdrażane niezależnie od tego, czy porażenie jest przejściowe czy przewlekłe. Dobór narzędzi fizjoterapeutycznych będzie zależał od wielu czynników. Będzie również brał pod uwagę leczenie powikłań, które mogły powstać w przebiegu uszkodzenia VII nerwu czaszkowego. Najczęściej są to:
1) synkineza (synkinesis) – najczęściej występująca. Synkineza jest to stan, w którym skurcz jednego mięśnia powoduje mimowolny skurcz innych np. synkineza nerwowo-oczna jest to mimowolny skurcz ust podczas świadomego ruchu gałek ocznych. Synkineza prawdopodobnie spowodowana jest osłabieniem regeneracji nerwów.
2) asymetrie.
3) hiperkineza.
4) zanik mięśni i przykurcze.
Interwencje fizjoterapeutyczne obejmują 4 filary:
1) edukacja – dotycząca mięśni twarzy i ich funkcji, oczekiwanego postępu i ram czasowych regeneracji.
2) kinezyterapia – mająca na celu niwelowanie asymetrii twarzy.
3) biofeedback – stosuje się, by pracować nad wzmocnieniem mięśni, kontrolą i koordynacją.
4) terapia manualna – w celu rozluźnienia tkanek nadmiernie napiętych.
Leczenie operacyjne nerwu twarzowego
Oprócz postępowania zachowawczego w postaci fizjoterapii, istnieje wiele potencjalnych interwencji chirurgicznych, które mogą pomóc. Dwie typowe operacje obejmują: naprawę nerwów, w której uszkodzony nerw jest ponownie zszyty, oraz dekompresję nerwów, w której usuwa się struktury uciskające dany nerw.
Pacjenci, u których naprawa lub dekompresja tkanki nerwowej nie jest możliwa lub kończy się niepowodzeniem, mogą zostać skierowani do chirurga plastycznego w celu poddania się bardziej złożonemu zabiegowi chirurgicznemu znanemu jako „reanimacja twarzy”. Celem operacji „reanimacji twarzy” jest dostarczenie całkowicie nowego sygnału nerwowego do mięśni twarzy, które zostały zaburzone z powodu uszkodzenia nerwu. Można to zrobić na jeden z trzech sposobów: przeszczep nerwu, przeniesienie nerwu lub połączenie obu sposobów.
Leczenie pooperacyjne
Fizjoterapia odgrywa również ważną rolę w rekonwalescencji pooperacyjnej. Ponieważ u 50% osób leczonych operacyjnie występuje łagodna lub umiarkowana synkineza, nie jest zaskakujące, że fizjoterapia pooperacyjna może wyglądać bardzo podobnie do fizjoterapii nieoperacyjnej. Oprócz zabiegów fizjoterapeutycznych wymienionych powyżej, fizjoterapia pooperacyjna w przypadku porażenia nerwu twarzowego może również wykorzystywać ręczne techniki drenażu limfatycznego, aby pomóc w opanowaniu obrzęku związanego z zabiegiem chirurgicznym.
Przebieg i ramy czasowe fizjoterapii pooperacyjnej będą w dużej mierze zależeć od zaleceń lekarza-operatora. Mając to na uwadze, istnieją dowody potwierdzające skuteczność fizjoterapii pooperacyjnej przez cały okres rekonwalescencji, nawet 13 lat po urazie. Niezależnie od ram czasowych, fizjoterapeuta ustala plan leczenia oparty na czterech kategoriach które odnoszą się do typowych objawów:
1) inicjacja ruchu – opadająca postawa twarzy w spoczynku, niemożność rozpoczęcia ruchu lub bardzo minimalny ruch, wyraźne problemy funkcjonalne z mówieniem/jedzeniem/ekspresją.
2) facylitacja – minimalne opadanie w spoczynku, łagodne-umiarkowane osłabienie mięśni twarzy.
3) kontrola ruchu – zwężone oko, pogłębione fałdy policzkowe, łagodne do umiarkowanego osłabienie mięśni twarzy, synkineza.
4) relaksacja – spoczynkowe napięcie twarzy, drgania/skurcze twarzy, wyraźne trudności psychospołeczne.
Paraliż twarzy jest trudnym i złożonym stanem, ale dobrze rokujący do powrotu do zdrowia. Optymalne wyniki są zazwyczaj osiągane dzięki multidyscyplinarnemu podejściu i wspólnemu planowi leczenia.
Bibliografia
1) Mavrikakis I., Facial Nerve Palsy: Anatomy, Etiology, Evaluation, and Management. Orbit. 2008; 27, 466-474.
2) Karp E., Waselchuk E., et al. Facial Rehabilitation as Noninvasive treatment for Chronic Facil Nerve Paralysis. Otology & Neurology. 2018; 40, 241-245.
3) Brach J., VanSwearingen J., Physical Therapy for Facial Paralysis: A Tailored Treatment Approach. Physical Therapy. 1999; 79(4), 397-404.
4) Pourmomeny A., Asadi S., Managment of Synkinesis and Asymmetry in Facial Nerve Palsy: A Review Article. Iranian Journal of Otorhinolaryngology. 2014; 26(4) 251-256.
5) Mehta R., Surgical Treatment of Facial Paralysis. Clin Exp Otorhinolaryngol. 2009 Mar; 2(1): 1–5.
6) Wilsion C., Ronan S., Rehabilitation Post facial Reanimation Surgery After Removal of Acoustic Meuroma: A Case Study. JNPT. 2010; 34: 41-49.
7) Zdjęcia pacjentów: https://www.drjoshuarosenberg.com/facial-nerve-paralysis-photo-gallery/
Dariusz Ciborowski
Grzegorz Ślęczka
