Ze względu na ważną rolę, jaką odgrywa mięsień podgrzebieniowy (m. infraspinatus) przyjrzymy się bliżej jego budowie i funkcji. Ponieważ charakteryzuje się złożoną budową, warto się zastanowić nad sposobem wzmacniania tego mięśnia. W jaki sposób można go trenować? O tym przeczytasz w poniższym artykule.
Anatomia
Mięsień podgrzebieniowy (m. infraspinatus) jest grubym, trójkątnym mięśniem, który wchodzi w skład stożka rotatorów. Mięsień ten przyczep początkowy ma w dole podgrzebieniowym łopatki. Pokryty jest powięzią, która go oddziela od mięśnia obłego większego i mniejszego. Przyczep końcowy znajduje się na guzku większym kości ramiennej. Wbrew opinii mięsień ten leży stosunkowo powierzchownie. Jego górno-przyśrodkowa część jest zakryta przez trapeziusa, a jego przyczep jest „schowany” pod mięśniem naramiennym.
Powięź pokrywająca mięsień podgrzebieniowy jest znana po prostu jako „powięź mięśnia podgrzebieniowego”. Głęboko pod mięśniem podgrzebieniowym znajdują się naczynia, które go zaopatrują (tętnice nadłopatkowe i okalającej łopatki) oraz nerw (nerw nadłopatkowy). Mimo to, mięsień rzadko bywa zaangażowany w uwięźnięcie tego nerwu. Górna granica przylega do grzebienia łopatki. Niżej mięsień przylega do przyczepu początkowego mięśnia obłego większego w pobliżu dolnego kąta łopatki, a mięsień obły mniejszy przylega do jego dolno-bocznej granicy. Ścięgno infraspinatusa przesuwa się poziomo, tuż nad ścięgnem obłego mniejszego, gdzie przyczepia się do tylnej części torebki stawowej i przyśrodkowej części guzka większego pomiędzy mięśniem obłym mniejszym a nadgrzebieniowym.
Mięsień 3-aktonowy
Mięsień podgrzebieniowy wchodzący w skład stożka rotatorów zabezpiecza torebkę stawową po tylnej stronie. Na zdjęciu cadaverowym poniżej i na schemacie możemy wyróżnić pewne elementy:
1) ISP (infraspinatus) i TM (teres major) przyczepiają się przyśrodkowo do dołu podgrzebieniowego i do dolnej krawędzi łopatki oraz bocznie do kości ramiennej.
2) Możemy wyróżnić 3 części/aktony: górna (cranial), dolna (caudal) oraz środkowa (central), które są odsłonięte.
3) Warto zwrócić uwagę na pierzasty układ poszczególnych włókien, które będą bardziej lub mniej aktywowane w różnym ustawieniu kości ramiennej. Sam ten fakt może nam podpowiadać, że ćwiczenia tego mięśnia powinny odbywać w różnych płaszczyznach.
Układ sił działających na mięsień podgrzebieniowy
Kąty A i B (linie żółte) reprezentują pierzaste ułożenie odpowiednich włókien części górnej i dolnej w odniesieniu do leżącego centralnie rdzenia ścięgnistego. Czerwone linie biegną od najbardziej przyśrodkowo położonego przyczepu mięśnia do centrum połączenia mięśniowo-ścięgnistego po stronie bocznej i reprezentują długą oś każdej części mięśnia.
Układ ścięgien
Struktura ścięgien mięśni podgrzebieniowego i obłego mniejszego układa się następująco. Warto zwrócić uwagę na fakt, że dolny akton mięśnia podgrzebieniowego jest wybitnie mięśniowy.
Jak ćwiczyć mięsień podgrzebieniowy?
Już powyższe informacje opisujące budowę tego mięśnia mogą nam podpowiadać, że nie ma jednoznacznej odpowiedzi jak wzmacniać mięsień podgrzebieniowy i będzie to zależne od płaszczyzny ustawienia kończyny. Il Young Yu i wsp. wzięli „pod lupę” 3 ćwiczenia skupiające się na tej części ciała (PER, STER, SWE). Zbadano 15 zdrowych mężczyzn, bez objawów bólowych w okolicy barku, szyi i kończyny górnej. Badani musieli wykonać 3 różne ćwiczenia losowo w ruchu koncentrycznym i ekscentrycznym przy użyciu dynamometru Biodex przy prędkości kątowej 60°/s. Mierzono szczytowy moment obrotowy za pomocą EMG powierzchownego, mierzące aktywność ISP, tylnego aktonu mięśnia naramiennego oraz ich zależności podczas aktywacji.
Poniżej trzy ćwiczenia, które badani wykonywali (kliknij w nazwę ćwiczenia, aby obejrzeć wykonanie w formie wideo):
PER (Prone Horizontal Abduction with External Rotation).
STER (standing external rotation).
SWE (side-lying wiper exercise).utaj
Wyniki tego badania wykazały, że PER jest ćwiczeniem najskuteczniej wzmacniającym mięsień podgrzebieniowy. Jednak to badanie ma ograniczenia, o których autorzy pracy wspomnieli:
– w badaniu wzięły udział osoby zdrowe,
– pomiary wykonywano przy prędkości kątowej 60°/s, podczas gdy aktywności, takie jak rzuty znad głowy, są wykonywane przy bardzo dużych prędkościach kątowych.
Podsumowanie
1) Mięsień podgrzebieniowy jest głównym rotatorem zewnętrznym stawu ramiennego,. Jest budowy pierzastej, a podzielić go mnożna na 3 aktony.
2) PER wydaje się najbardziej optymalnym ćwiczeniem angażującym mięsień podgrzebieniowy. Jednak należy pamiętać, że każde badanie ma pewne ograniczenia i trzeba zdroworozsądkowo podchodzić do diagnostyki jak i programowania rehabilitacji.
Dariusz Ciborowski
Grzegorz Ślęczka
Bibliografia
1) Anatomy and relations of the infraspinatus and the teresminor muscles: a fresh cadaver dissection study, Guillaume Bacle i wsp.
2) Yu IY, Lee DK, Kang MJ, Oh JS. Effects of 3 Infraspinatus Muscle Strengthening Exercises on Isokinetic Peak Torque and Muscle Activity. J Sport Rehabil. 2019 Mar 1;28(3):229-235. doi: 10.1123/jsr.2017-0110. Epub 2018 Oct 1. PMID: 28952870.
Więcej na temat testów klinicznych
Książka „Testy kliniczne w fizjoterapii. Badanie narządu ruchu”. Ponad 250 testów do oceny mięśni, kości i stawów na 350 stronach:
E-book „Testy kliniczne w fizjoterapii. Badanie narządu ruchu”. Ponad 250 testów do oceny mięśni, kości i stawów na 350 stronach w wersji elektronicznej:
Kurs online „Testy kliniczne w fizjoterapii. Badanie narządu ruchu”. Ponad 200 filmów uczących poprawnego wykonania testów:
Kursy stacjonarne „Diagnostyka ortopedyczna w fizjoterapii. Testy kliniczne” w całej Polsce:
W skrócie: Testy kliniczne w fizjoterapii, książka Testy Kliniczne w fizjoterapii, kursy dla fizjoterapeutów, techników fizjoterapii, lekarzy, masażystów, terapeutów manualnych, studentów fizjoterapii i medycyny
